Japanse Thee

Wat lees je allemaal in deze blog?

Japanse thee 

Sencha en theeceremonieën

Van theebladeren uit China tot meest populaire drank in Japan

Schaduwrijke hellingen voor de beste Japanse groene theesoorten

Heilzame werking van Japanse groene thee

Onthaast met een traditionele Japanse theeceremonie

Word een echte theemeester volgens Japanse traditie

Japanse theekopjes voor de juiste sfeer

Japanse theesoorten waar je blij van wordt

Sencha

Fukamushicha

Gyokuro

Matcha

Kukicha

Houjicha

Japanse groene thee schenken een vorm van kunst

Sencha en theeceremonieën

Maar eerst gaan we het hebben over Japanse thee oftewel Nihon (o)cha, want wat is dat nu eigenlijk? Eerlijk gezegd gaan de credits voor de oorsprong van thee naar China. Daar ligt de bakermat van deze heerlijke drank die zowel warm als koud gedronken kan worden. Maar Japan is wel het land waar de populaire theedrank sencha werd ontdekt. Deze theesoort is onlosmakelijk verbonden met het land, net als de bijzondere theeceremonieën die vandaag de dag nog steeds een grote rol spelen binnen de Japanse cultuur. Als we het hebben over thee uit Japan, dan gaat het eigenlijk voornamelijk over groene thee. In dit land wordt de groene thee vrijwel overal aangeboden: je kunt in de steden zowel koude als warme flessen groene Japanse thee kopen in supermarkten, restaurants, tempels, winkelketens en verkoopautomaten op straat. Waarschijnlijk is er geen huishouden in Japan die geen groene thee in het keukenkastje heeft staan. Eet je in Japan in een restaurant een warme maaltijd, dan krijg je standaard water erbij geserveerd maar steeds vaker wordt dit vervangen door groene thee. Een sushi menu wordt traditioneel afgesloten met het eten van gember om de smaak te neutraliseren en, jawel, een kom met heerlijke groene thee.

Van theebladeren uit China tot meest populaire drank in Japan

Zoals gezegd, ligt de bakermat van thee in China, waar volgens de verhalen in de derde eeuw voor Christus deze drank per toeval werd ontdekt door een keizer. Deze keizer, Shen Nung, dronk uit hygiënisch oogpunt alleen maar gekookt water dat was afgekoeld. Toen hij op een dag onder een wilde theestruik zat met zijn kommetje gekookt water, stak er een wind op waarna er bladeren in zijn kom vielen. Hij dronk het goedje toch op en vond het zo lekker dat er al snel werd geëxperimenteerd om de lekkerste thee te maken. Het lijkt een mythe, dus of het waar is zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen. Wel werd enkele eeuwen later deze drank door artsen voorgeschreven tegen concentratieproblemen en verlies van waakzaamheid. Maar goed, hoe kwam de thee in Japan terecht? Dat hebben de Japanners te danken aan een Japanse monnik die in het jaar 805 zaad uit China had meegenomen naar Japan. Vijf jaar later brouwde hij thee van de bladeren van deze inmiddels volwassen planten. Keizer Saga proefde ervan en was zo enthousiast dat het begin van het verbouwen van theeplanten een feit was. Thee is door al die eeuwen heen een populaire drank gebleven, eerst alleen voor de elite maar later ook voor het gewone volk. In de 13e eeuw stelden boeddhistische monniken, als onderdeel van hun geloof, strikte regels op voor het drinken van thee. Deze gingen gepaard met allerlei handelingen, waardoor het theedrinken uitgroeide tot een heuse ceremonie. Een die vandaag de dag nog steeds traditioneel wordt uitgevoerd in en rondom de woning van een gastheer. Daarnaast drinken miljoenen mensen in Japan en daarbuiten thee, gewoon omdat het in al zijn varianten zo heerlijk smaakt.

Schaduwrijke hellingen voor de beste Japanse groene theesoorten

Zowel China als Japan zijn "meesters" in het verbouwen van groene thee. Het voornaamste verschil is echter, dat in Japan de theeplantages soms worden overschaduwd. Hierdoor groeien de blaadjes van de Camellia Sinensis, oftewel de groene theeplant, minder snel. Het resultaat is meer smaak en een hogere voedingswaarde. De eerste bewerking wordt "ruwe" productie genoemd. Theeboeren gaan vanaf midden april tot en met de zomermaanden op zoek naar de perfecte theebladeren en brengen deze razendsnel de berg af, naar een ruimte waar achtereenvolgens op de bladeren vochtige lucht wordt geblazen en vervolgens worden ze gestoomd, gekoeld, gewreven, gedroogd, gerold, gekneed en weer gedroogd. Dit gebeurt allemaal in een hoog tempo om zoveel mogelijk smaak, kleur en geur te behouden. Na de eerste bewerking worden de theebladeren opnieuw gedroogd, gesorteerd op grootte, kleur en vorm. Tenslotte worden de blaadjes verpakt. wil je Japanse groene thee kopen, dan gaat daar dus een heel proces aan vooraf. En nu weet je precies hoe het komt dat de thee uit Japan toch anders smaakt dan die uit andere landen.

Heilzame werking van Japanse groene thee

Thee uit Japan smaakt anders dan die uit China, maar is die Japanse thee daarom ook meer of minder gezond? We komen daarachter door even wat feitjes te onthullen. Het is niet voor niets dat thee en kruidenthee in de beroemde Schijf van Vijf van het Voedingscentrum staan. Groene thee, dus ook de Japanse, bevat polyphenolen. Deze plantstoffen hebben de eigenschap dat ze roestvorming (oxydatie) in het lichaam onschadelijk kunnen maken. Oxydanten versnellen het ouderdomsproces, dus het drinken van groene thee kan dit proces helpen te verlagen. Heb je een hoge bloeddruk? Overweeg dan om een tijdje drie koppen groene thee te drinken. De catechines in groene thee helpt de bloeddruk naar gezondere waarden te brengen. Groene thee heeft ook een gunstige invloed op choresterol, diabetes type 2 en verkleint de kans op een beroerte. Natuurlijk geldt ook voor het drinken van groene thee uit Japan, dat overdaad schaadt. Is Japanse thee gezond? Jazeker wel. Houdt het op drie tot maximaal vijf kopjes groene thee per dag, dan profiteer je het meest van de heilzame werking van Japanse groene thee.

Onthaast met een traditionele Japanse theeceremonie

Naast lichamelijke gezondheidsvoordelen, is het drinken van Japanse thee ook gezond voor je geest. Het is natuurlijk niet voor niets dat Japanners deze van oorsprong Chinese traditie in ere hebben hersteld. Een Japanse theeceremonie is een hele belevenis en voornamelijk gericht op het innerlijke bewustzijn. Een goede balans tussen harmonie, respect, reinheid en rust staat centraal bij de traditionele theeceremonieën uit Japan. Wabi Sabi wordt het genoemd: de schoonheid van de eenvoud. Er zijn overigens twee versies van de Japanse theeceremonie: de kortere duurt ongeveer vier uur, een uitgebreide traditionele theeceremonie kan tot wel negen uur lang duren! Voor ons Westerlingen bijna ondenkbaar, tenzij je inderdaad volledig in balans met jezelf bent en tijd geen rol speelt. Een paar jaar geleden liet Kiona Malkinka, Alain Caron van het NCRV programma Binnenstebuiten kennismaken met een verkorte versie van de originele Japanse theeceremonie. Het was een hele ervaring voor deze Franse chef. Wil je zelf een theemeester worden, dan kan je natuurlijk de minstens zeven jaar durende opleiding in Japan volgen. Maar misschien vind je het ook leuk om thuis en in je achtertuin een Nederlandse versie van dit bijzonder mooie en vooral rustgevende theeritueel te organiseren.

Word een echte theemeester volgens Japanse traditie

Als theemeester of gastheer van een theeceremonie houd je bij de voorbereiding rekening met de seizoenen, want zowel de zomer als de winter heeft ieder zijn eigen rituelen tijdens de ceremonie. Wij bespreken hier in het kort de algemene versie. Zorg dat de ruimte waar je de gasten ontvangt, sober is. De bedoeling is dat de gasten zich in een wachtruimte verzamelen en vervolgens in de tuin wachten op de gastheer of gastvrouw. Na een diepe buiging, wassen de gasten hun handen en volgen de gastheer naar de theeruimte. De ingang is laag en door te bukken verdwijnen rangen en standen en komt hiervoor nederigheid in de plaats. Er wordt in dit eerste deel van de ceremonie dan ook niet gesproken. Na een lichte maaltijd en wat zoetigheden, wordt de thee volgens vaste rituelen ingeschonken. Dit is een secuur werkje. Vergeet niet om echte groene thee van goede kwaliteit te kopen voor de theeceremonie. Na dit eerste gedeelte wachten de gasten weer in de tuin. Wanneer er een slag op een gong wordt gegeven begint het tweede gedeelte van de theeceremonie. De sfeer is dan wat informeler en er mag zacht gepraat worden. Alle gasten drinken uit dezelfde kom de groene thee en krijgen een zoet hapje te eten. Pas wanneer iedereen heeft gedronken en alle theebenodigdheden zijn gereinigd, is het tijd om rustig en met respect afscheid te nemen.

Japanse theekopjes voor de juiste sfeer

Wil je het echte zen gevoel bij jezelf naar boven halen, maak dan van je theemoment een rustmoment. Daar horen natuurlijk groene theesoorten bij, maar zeker ook Japanse theekopjes. En dan kom je niet aan met een glazen theemok. Wil je de echte beleving wanneer je bijvoorbeeld Japanse matcha thee gaat drinken, dan kies je voor een mooie en rustgevende theekom volgens Japanse traditie. Zo'n theekopje wordt Yunomi genoemd. Maar, met alleen een theekom ben je er nog niet. Wil je de thee goed bereiden volgens de traditie, dan heb je ook een chakin nodig, een doek om de Yunomi te drogen. En niet te vergeten een chasen, een klopper van bamboe om de thee met het hete water te mengen. Bij speciale gelegenheden wordt in Japan de thee geschonken uit porseleinen kopjes met een witte binnenkant. Hierdoor komt de groene kleur van de thee beter naar voren. Door het dunne porselein kan hoge kwaliteit thee op iets lagere temperatuur worden gezet. De buitenkant is vaak prachtig met de hand beschilderd met bloemen of traditionele Japanse tekens of figuren.

Japanse theesoorten waar je blij van wordt

Uit Japan komen heel wat groene theesoorten. Elke soort heeft zijn eigen specifieke smaak, kleur en geur. Wanneer je de groene thee met veel aandacht drinkt, dan zal je er waarschijnlijk net zo blij als wij van worden! We zetten een aantal groene theesoorten uit dit bijzondere Aziatische land voor je op een rijtje. Natuurlijk kan je ook kiezen voor een ik-blijf-thuis-pakket met heerlijke groene thee of je favoriete groene thee uit China of Japan bestellen en van je dagelijkse theemoment een heerlijk rustmoment maken.

1. Sencha

Dit is de meest gedronken groene thee uit Japan. Maar liefst 80 procent van de Japanse theesoorten is senchathee. Direct na de pluk worden de blaadjes gestoomd, zodat het oxideren een halt wordt toegeroepen. De bladeren worden opgerold en gedroogd. Sencha bladeren zien er dan uit als dunne naaldjes. De Ichibancha, oftewel eerste pluk bladeren in april hebben de hoogste kwaliteit. De smaak is fris en vol, met een vleugje gras. Maak eens een lekkere sencha kyoto ijsthee met komkommer, heerlijk fris op warme zomerdagen. wist je trouwens dat je de blaadjes die je hebt gebruikt voor de thee niet weg hoeft te gooien? Een tip: maak er een heerlijke salade van.

2. Fukamushicha

Fukamushicha is ook sencha thee, maar dan diep gestoomd en met een zachte en enigszins bloemige smaak. Die volle smaak wordt verkregen doordat de bladeren tweemaal langer gestoomd worden dan bij de sencha. Ook heeft de thee hierdoor meer de vorm van poeder dan van theeblaadjes. De Fukamushicha is donkergroen van kleur. Je drinkt bij deze thee wat meer van de voedingsstoffen van de bladeren op, die vrijkomen in het hete water. Deze thee is heel geschikt om te drinken als cold brew ijsthee, oftewel thee gezet met koud water. Heerlijk!

3. Gyokuro

Gyokuro is een groene thee met een heerlijke zoete smaak. Het is niet voor niets dat de letterlijke vertaling van Gyokuro smaragddauw is. De bladeren van de plant zijn slechts eenmaal per jaar te oogsten en de struiken worden 20 dagen voor oogsten afgedekt waardoor de baaldjes meer bladgroen aanmaken en onder andere dat maakt deze thee bijzonder exclusief en een genot om te drinken voor de echte theekenners. Geniet puur van deze Japanse parel onder de theesoorten of probeer eens een heerlijke ijskoude gyokuro, gecombineerd met appel en tijm.

4. Matcha

Naast sencha is matcha de meest populaire theesoort die gedronken wordt in Japan. Deze felgroene thee in poedervorm wordt gezien als de nummer 1 in de categorie "gezonde thee". In vergelijking met gewone groene theesoorten bevat matcha tienmaal zoveel antioxidanten, een belangrijke stof in de strijd tegen het verouderingsproces. De smaak van matcha is "umami", wat zoveel betekent als "heerlijkheid" of "hartigheid". Als je de smaak van de thee zou moeten omschrijven, dan komt een vergelijking met avocado en spinazie nog het meest in de buurt. Matcha wordt natuurlijk warm gedronken als thee, maar het is heel trendy en vooral smaakvol om de poeder te verwerken in een heerlijke smoothie, milkshake of een latte.

5. Kukicha

Kukicha is een beetje een vreemde bijt in het rijtje van groene thee uit Japan. Deze thee wordt gemaakt van de twijgen, nerven en stelen van de theebladeren. Kukicha is het waard om ontdekt te worden, opgemerkt tijdens een verblijf in Tokyo. Met zijn zachte, milde en romige smaak is het een heerlijke thee bij tal van gerechten. Lees hier hoe jij zelf van dit bijzondere "afvalproduct" de lekkerste kop thee kan maken!

6. Houjicha

In tegenstelling tot andere groene theesoorten, heeft houjicha een diepe roodbruine kleur. Dat komt, omdat deze thee op hoge temperatuur wordt geroosterd. Houjicha is onder te verdelen in sencha dat afkomstig is van de eerste pluk, kukicha dat bestaat uit de steeltjes van de eerste pluk en bancha waarbij de bladeren van de theestruik aan het einde van de zomer worden geplukt. Door het roosteren krijgt de thee een heerlijke zacht zoete en nootachtige smaak.

Japanse groene thee schenken een vorm van kunst

Japanners weten hoe ze van iets ogenschijnlijk heel kleins een hogere kunstvorm kunnen maken. Dat geldt ook voor de manier waarop de thee wordt geschonken. Voor hen geen waterkoker of een pannetje water op het vuur om thee mee te maken. Nee, in Japan gaat men daar heel wat verfijnder mee om. Theedrinken is er een moment van bezinning, even helemaal in het nu leven en bewust zijn van wat je op dit moment doet. Ieder land heeft zijn eigen gewoontes als het gaat om thee drinken en het gebruiken van een theepot. Thee schenken met aandacht, dat is waar het om draait in Japan. Dat begint al met de traditionele gietijzeren "Tetsubin". Deze theepot is voorzien van een groot en stevig hengsel met allerlei versieringen die van alles kunnen betekenen. In vroegere tijden werd de ketel boven een vuur gehangen, maar tegenwoordig wordt de ketel alleen gebruikt om thee uit te schenken. Hoewel je bij juist gebruik een leven lang plezier kunt hebben van een Japanse gietijzeren Tetsubin, kun je ook overwegen om een echte teamaker aan te schaffen.